ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΟΥΡΑ ΤΟΥ ΟΑΕΔ
Έφτασε η ημέρα είσπραξης του επιδόματος ανεργίας. Ο κόσμος μαζεύεται έξω από τον ΟΑΕΔ νωρίς, γι’ αυτό πρέπει και συ να ξυπνήσεις νωρίς. Κάθε μήνα πρέπει να ξυπνάς όλο και πιο νωρίς, γιατί η ουρά είναι όλο και μεγαλύτερη. Όλο και περισσότεροι φίλοι και γνωστοί σου βρίσκονται στην ίδια ουρά, ίσως λίγο πιο πίσω ή πιο μπροστά από σένα. Την ίδια στιγμή, όσοι δεν μπαίνουν στη διαδικασία αυτή, επειδή έχουν την “τύχη” να έχουν δουλειά, δεν είναι και σε πολύ καλύτερη ψυχολογική κατάσταση. Παραπονιούνται συνεχώς: εξοντωτικά ωράρια, δεκάωρα ή δωδεκάωρα, κανένας ελεύθερος χρόνος, μισθοί που με το ζόρι φτάνουν για τους λογαριασμούς. Άλλοι πάλι δουλεύουν τρίωρα ή τετράωρα. Ο μισθός αυτών φτάνει ίσα ίσα για τα τσιγάρα τους. Τι συμβαίνει εδώ; Για ποιο λόγο δεν είναι ευχαριστημένοι ούτε αυτοί που έχουν δουλειά, ούτε αυτοί που την αναζητούν; Ποιος λόγος επιβάλλει σε κάποιον να είναι άνεργος για μήνες ή χρόνια και σε άλλον να δουλεύει όλη την ημέρα;
Για να απαντήσουμε στα ερωτήματα αυτά πρέπει αναπόφευκτα να μιλήσουμε για το σημερινό οικονομικό σύστημα. Ονομάζεται καπιταλισμός, και όσο χιλιοειπωμένο και αν ακούγεται, αυτό είναι το όνομά του. Κάτω από το σύστημα αυτό, κάθε ανθρωπινη δραστηριότητα, κάθε ανθρώπινη ανάγκη, κάθε ανθρώπινη σχέση, κάθε αγαθό είναι εμπόρευμα. Ακόμη και αγαθά που δεν είναι δημιουργημένα από τον άνθρωπο, όπως το νερό, η γη και το φυσικό περιβάλλον έχουν μια ανταλλακτική αξία που αποτιμάται σε χρήμα, και η τιμή τους καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση.
Και η ανθρώπινη εργασία δεν θα μπορούσε να είναι εξαίρεση. Είναι και αυτή εμπόρευμα, η τιμή της διαμορφώνεται στη ζυγαριά της αγοράς, ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση που υπάρχει. Ο εργαζόμενος είναι ένας ιδιότυπος έμπορος που πουλά το εμπόρευμα “εργατική δύναμη” σε κάποιον εργοδότη. Και σε περιόδους οικονομικής κρίσης, όπως η σημερινή, το συγκεκριμένο εμπόρευμα το προσφέρουν πολλοί, αλλά το θέλουν λίγοι. Η μεγάλη ανεργία και οι εξοντωτικοί όροι δουλειάς είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος που ονομάζεται υποτίμηση της εργασίας. Οι πολιτικές των εκάστοτε κυβερνήσεων μπορούν να βελτιώνουν ή να χειροτερεύουν τους διάφορους οικονομικούς δείκτες (και την ανεργία), αλλά η αλήθεια είναι ότι το εμπόρευμα εργασία, είτε θα είναι υποτιμημένο (σε καιρούς “κρίσης”) είτε περιζήτητο (σε καιρούς “ανάπτυξης”). Το δίπολο εργασία-ανεργία είναι δομικό στοιχείο του καπιταλισμού, είναι κομμάτι του συστήματος, είναι απαραίτητο για τη λειτουργία του.
Η τάση αυτή τη στιγμή είναι η ανεργία να αυξάνεται σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο. Ακόμη και σε χώρες όπως η γερμανία, με ανεπτυγμένη βιομηχανία, οι ουρές των ανέργων μεγαλώνουν και θα συνεχίσουν να μεγαλώνουν, γιατί απλούστατα η ανθρώπινη εργασία απαιτείται όλο και λιγότερο. Η καπιταλιστική παραγωγή μεταφέρεται σε χώρες που επιτρέπουν μεγαλύτερα κέρδη στα αφεντικά, χώρες με χαμηλότερα μεροκάματα και λιγότερα εργατικά δικαιώματα (λέγε με “ανταγωνιστικότητα”), ενώ στο δυτικό κόσμο ένα τεράστιο δυναμικό ανέργων πιέζει και θα συνεχίσει να πιέζει τα μεροκάματα προς τα κάτω προς όφελος των αφεντικών. Την ίδια στιγμή η τεχνολογία μειώνει τις διαθέσιμες θέσεις εργασίας παντού.
Καιρός λοιπόν να αρχίσουν να καταρρέουν κάποιοι μύθοι.
Δεν είμαστε στη δεκαετία του ’90. Ο καιρός των παχιών αγελάδων τελείωσε οριστικά και πήρε μαζί του για πάντα την επίπλαστη ευμάρεια. Τα επίσημα στοιχεία μιλούν για 1.500.000 ανέργους, ενώ ο πραγματικός αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος. Το πιο φυσιολογικό πράγμα είναι να μη βρίσκεις δουλειά. Και αν ακόμη βρεις, το αφεντικό σου δεν έχει λόγο να σε κρατήσει, αν βρει κάποιον άλλο που θα κάνει την ίδια δουλειά με σένα, αποδεχόμενος λιγότερα.
Δεν πρόκειται να υπάρξει “λύση” από το κράτος ή από “άλλη κυβέρνηση”. Όσο η εργασία παραμένει εμπόρευμα, δηλαδή όσο διατηρείται το σημερινό οικονομικό σύστημα που λέγεται καπιταλισμός, νέες θέσεις εργασίας δεν πρόκειται να υπάρξουν, ούτε στην ελλάδα ούτε σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο. Ταυτόχρονα, όσοι έχουν δουλειά θα δουλεύουν όλο και περισσότερο και θα αμοίβονται όλο και λιγότερο.
Δεν ευθύνονται οι μετανάστες για την ανεργία ή τα χαμηλά μεροκάματα. Οι μετανάστες “απασχολούνται” σε λαμπρά επαγγέλματα με μέλλον όπως του μικροπωλητή ή του καθαριστή τζαμιών στα φανάρια, ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν άνεργοι γιατροί, δικηγόροι, καθηγητές, μηχανικοί και κάθε είδους πτυχιούχοι. Πάνω απ’ όλα, η μετανάστευση είναι αποτέλεσμα της υποτίμησης του εμπορεύματος της εργασίας, του ίδιου φαινομένου που εμείς βιώνουμε σήμερα, αυτοί όμως βιώνουν στις χώρες τους εδώ και δεκαετίες. Του ίδιου φαινομένου που έχει ήδη ωθήσει ανθρώπους αυτής της χώρας να γίνουν μετανάστες, μόνο και μόνο για να εξασφαλίσουν τα προς το ζην και, βέβαια,, να κατηγορηθούν από τους εκεί ντόπιους ότι “τους παίρνουν τις δουλειές”.
Δεν υπάρχουν ατομικές λύσεις. Τα αφεντικά θέλουν να επιβάλουν ανάμεσά μας έναν κοινωνικό φασισμό, έναν κοινωνικό κανιβαλισμό, που θα μετατρέψει ολόκληρη την κοινωνία σε ασπόνδυλη μάζα μοναχικών ατόμων, ριγμένη σε έναν αγώνα αλληλοεξόντωσης όλων εναντίον όλων – άνεργοι εναντίον απασχολούμενων, εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα εναντίον εργαζομένων στον δημόσιο, έλληνες εναντίον μεταναστών, καταναλωτές εναντίον απεργών, εργαζόμενοι με πτυχία εναντίον ανειδίκευτων – με έπαθλο την απλή επιβίωση. Μας θέλουν να στραφούμε σε σωτήρες: στην ελεημοσύνη του ΣΚΑΪ, του δήμου ή της εκκλησίας για ένα πιάτο φαγητό, στον εργατοπατέρα να διεκδικήσει καλύτερες συνθήκες σκλαβιάς, στον κάθε επίδοξο πρωθυπουργό να μας φτιάξει “ένα καλύτερο αύριο”.
Σε αυτή τη ζοφερή πραματικότητα, τι επιλογές έχουμε;
“…Και η κατάσταση της κρίσης έχει στ’ αλήθεια δύο διεξόδους. Η μία είναι να πούμε, συγνώμη για την έλλειψη υποταγής μας και να ζητήσουμε περισσότερη απασχόληση, περισσότερες δουλειές. «Σας παρακαλούμε, εκμεταλλευτείτε μας περισσότερο και θα εργαστούμε σκληρότερα και πιο γρήγορα, θα υποτάξουμε κάθε πτυχή της ζωής μας στο κεφάλαιο, θα ξεχάσουμε όλες αυτές τις παιδιάστικες ανοησίες του παιχνιδιού, της αγάπης και της σκέψης». […]. Το πρόβλημα στη συγκεκριμένη διέξοδο δεν είναι μόνο ότι χάνουμε την ανθρωπιά μας αλλά ότι αναπαράγουμε το σύστημα που μας καταστρέφει. Αν καταφέρουμε τελικά, πράγμα μάλλον απίθανο, να βοηθήσουμε το κεφάλαιο να ξεπεράσει τις κρίσεις του, τότε αυτό θα συνεχίσει πιο γρήγορα, πιο γρήγορα, πιο γρήγορα να υποτάσσει κάθε μορφή ζωής, ανθρώπινης και μη, στις εντεινόμενες απαιτήσεις της παραγωγής αξίας…
[…]
Η μία εκδοχή είναι να πούμε όχι, όχι, είμαστε καλοί εργάτες, απλώς δώστε μας περισσότερες δουλειές και θα σας δείξουμε πόσο σκληρά μπορούμε να εργαστούμε, θα ξαναχτίσουμε τον καπιταλισμό στην Ελλάδα. Και η άλλη εκδοχή είναι να πούμε, ναι, έχετε δίκιο, είμαστε τεμπέληδες και θα παλέψουμε για το δικαίωμά μας στην τεμπελιά. Θα παλέψουμε για να μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα με τον δικό μας ρυθμό, με τον τρόπο που εμείς θεωρούμε σωστό, θα παλέψουμε για τον μεσημεριανό μας ύπνο και να για να βγαίνουμε αργά το βράδυ. Επομένως λέμε όχι στο κεφάλαιο και στην καπιταλιστική εργασία, επειδή όλοι ξέρουμε ότι η καπιταλιστική εργασία κυριολεκτικά καταστρέφει τη γη, καταστρέφει τις συνθήκες της ανθρώπινης ύπαρξης. Πρέπει να χτίσουμε μια διαφορετική μορφή κοινωνικότητας”.
John Holloway
Μας θέλουν να θεωρούμε τους εαυτούς μας τυχερούς αν ακόμη έχουμε αφεντικό να μας εκμεταλλεύεται και οι υπόλοιποι να ψάχνουμε εναγωνίως να βρούμε κάποιον να μας εκμεταλλευτεί με όποιουσδήποτε όρους. Να γίνει ο καθένας μας πιο σκλάβος από τον διπλανό του, να γίνουμε “πιο ελκυστικοί για τους επενδυτές”, ώστε να έρθει επιτέλους η πολυπόθητη “ανάπτυξη”, από την οποία θα κερδίσουν και πάλι τα αφεντικά.
Η άλλη μας επιλογή είναι να δεχτούμε ότι η ζωή του ανθρώπου δεν περιστρέφεται γύρω από την εργασία. Οι άνθρωποι δεν είναι δούλοι. Ο άνεργος δεν είναι “άχρηστος” επειδή δεν εργάζεται, ούτε ο εργαζόμενος είναι “χρήσιμος” επειδή εργάζεται.
Αν αυτοί μας θέλουν θλιβερές ατομικότητες, παγιδευμένους ο καθένας ξεχωριστά στον δικό του αγώνα για την προσωπική του επιβίωση, εμείς οφείλουμε να κάνουμε το αντίθετο. Απέναντι στον φιλοτομαρισμό, να αντιτάξουμε τη συλλογικοποίηση της δράσης μας. Αυτοοργανωμένα, ισότιμα και δίχως ηγέτες να χτυπήσουμε τον καπιταλιστικό τρόπο ζωής, ικανοποιώντας ταυτόχρονα τις ανάγκες μας.
Να πάρουμε πίσω αυτά που μας ανήκουν.
Να πάρουμε πίσω τη γη. Σε άλλες χώρες (με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το MST της Βραζιλίας) οι άνθρωποι καταλαμβάνουν την εγκαταλελειμμένη γη και την καλλιεργούν. Το αποτέλεσμα είναι να χτίζονται ολόκληροι οικισμοί πάνω στη γη αυτή, και να ζουν από αυτήν.
Να πάρουμε πίσω τη στέγη. Η στέγη δεν μπορεί να είναι εμπόρευμα. Είναι εξωφρενικό να πληρώνουν κάποιοι το μισό τους εισόδημα σε ενοίκιο, και κάποιοι άλλοι να χρεώνονται για 20 και 30 χρόνια σε μια τράπεζα για να έχουν μια στέγη πάνω από το κεφάλι τους. Είναι παρανοϊκό να υπάρχουν χιλιάδες άστεγοι και ταυτόχρονα χιλιάδες άδεια σπίτια. Ήδη υπάρχουν δεκάδες καταλήψεις στέγης σε πολλές πόλεις, από την κατάληψη Λέλας Καραγιάννη στην Αθήνα που μετράει 25 χρόνια ζωής, μέχρι την κατάληψη Σαχίνη στα Γιάννενα που είναι λίγων ημερών.
Να πάρουμε πίσω τα δημόσια αγαθά. Το νερό και το ρεύμα δεν μπορούν να είναι προϊόντα προς πώληση. Είναι αγαθά απαραίτητα για την επιβίωση και είναι αδιανόητο να χρησιμοποιούνται ως μέσο εκβιασμού για την απόσπαση πλούτου από την κοινωνία. Σε πολλές πόλεις της χώρας, οι άνθρωποι αυτοοργανώνονται και επανασυνδέουν μαζικά το κομμένο ρεύμα και νερό.
Να πάρουμε πίσω τον κλεμμένο πλούτο. Στην Αργεντινή και σε άλλα μέρη του κόσμου, χιλιάδες φτωχοί εισέβαλλαν σε σουπερμάρκετ και “ψώνισαν” με 100% έκπτωση τα απαραίτητα για την επιβίωσή τους. Ήδη πολλοί το κάνουν οργανωμένα και συλλογικά, μοιράζοντας επιπλέον και είδη πρώτης ανάγκης σε λαϊκές αγορές.
Να πάρουμε πίσω τα μέσα παραγωγής. Οι απολυμένοι του εργοστασίου της ΒΙΟΜΕ στη Θεσσαλονίκη, ακολουθώντας το παράδειγμα των εργατών της Αργεντινής, κατέλαβαν το εργοστάσιό τους και το έθεσαν σε λειτουργία για τους εαυτούς τους, κάνοντας έτσι σαφές ότι ο μόνος άχρηστος παράγοντας στη διαδικασία της παραγωγής είναι το αφεντικό.
“Λύση” εντός του καπιταλισμού δεν υπάρχει, και όποιος ισχυρίζεται το αντίθετο είναι οικτρός ψεύτης. Μοναδική μακροπρόθεσμη λύση για όλους είναι η καταστροφή του καπιταλισμού, μόνη και τελική λύση που θα αποδεσμεύσει τους ανθρώπους από τα δεσμά τόσο της ανεργίας, όσο και της μισθωτής σκλαβιάς. Πρέπει να παραλύσει η καπιταλιστική παραγωγή και ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι η γενική απεργία διαρκείας. Οι εργατοπατέρες δεν πρόκειται ποτέ να την προκηρύξουν, γι’ αυτό η απελευθέρωση των καταπιεσμένων θα είναι έργο μόνο των ίδιων.
Ο πόλεμος ενάντια στον καπιταλισμό και στο κράτος που τον στηρίζει δεν μπορεί να γίνει από φοβισμένους ανθρώπους, αλλά από όσους περήφανα τολμούν να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους. Οι άνεργοι είμαστε πολλοί και έχουμε ελάχιστα να χάσουμε. Τα αφεντικά τρέμουν στην ιδέα 1,5 εκατομμύρια άνθρωποι να βγουν στο δρόμο, δρώντας επιθετικά ενάντια στο υπάρχον. Να φροντίσουμε να επιβεβαιώσουμε το φόβο τους.