Η ‘Βίδα Λάσκα’ είναι ένα τριήμερο κατασκηνωτικό φεστιβάλ που θα διοργανωθεί για πρώτη φορά στο νησί του Βίδο από 1 έως και 3 Ιουλίου, το οποίο θα περιλαμβάνει συναυλίες, εκθέσεις, εργαστήρια και μουσικοχορευτικά δρώμενα, ενώ σύμφωνα με τους διοργανωτές του στόχος είναι «η συνύπαρξη των Τεχνών, έχοντας ως θεμέλιο την οικολογική ευσυνειδησία, και ως αφορμή κοινωνικά ζητήματα»1. Με μια προσεκτική ματιά, όμως, προκύπτουν ορισμένα ερωτήματα γύρω από το περιεχόμενο, τα μέσα και το σκοπό της συγκεκριμένης διοργάνωσης, τα οποία είτε παρουσιάζονται σαφώς εξωραϊσμένα για να κατοχυρωθούν θετικά στην κοινωνική συνείδηση, είτε καταρρίπτονται ολοσχερώς από την απλή λογική και το βάρος των αντιφάσεών τους. Υπάρχουν πτυχές της ‘Βίδα Λάσκα’ που όχι μόνο θέτουν βάσιμα υπό αμφισβήτηση τις προθέσεις των διοργανωτών, αλλά καθιστούν το εν λόγω φεστιβάλ πλήρως προβληματικό σε κάθε πτυχή του. Ας τα πάρουμε, όμως, με τη σειρά:

Πατώντας πάνω στο φυσικό περιβάλλον…
Είναι εντυπωσιακή η ευκολία με την οποία παραβλέπονται οι επιπτώσεις αυτής της διοργάνωσης στο αδιατάρακτο έως σήμερα περιβάλλον του νησιού. Επί τρεις ημέρες, οι διασκεδαστές θα μοιράσουν πολλά κιλοβάτ μουσικής στους επισκέπτες του φεστιβάλ, αλλά και στους μόνιμους κάτοικους του νησιού: τα πάμπολλα ζώα του που καθόλου δεν ενδιαφέρονται να για τις καλλιτεχνικές ανησυχίες των ανθρώπων. Μέσα από την ιστοσελίδα του φεστιβάλ οι κατασκηνωτές καλούνται να μη φέρουν μαζί τους τα κατοικίδιά τους, επειδή τα αυτόχθονα ζώα «ίσως προβληματιστούν»2. Οι διοργανωτές προφανώς πιστεύουν ότι η παρουσία εκατοντάδων ή χιλιάδων ανθρώπων και το τριήμερο ξεφάντωμά τους, δεν θα τους δημιουργήσει κανένα πρόβλημα. Επίσης παραβλέπουν το γεγονός ότι το φυσικό περιβάλλον μιας περιοχής δεν περιορίζεται μόνο στην πανίδα της• ζήτημα είναι και η γενικότερη ρύπανση που αναπόφευκτα θα προκαλέσουν οι κατασκηνωτές. Η ρύπανση αυτή είναι αδύνατο να αποκατασταθεί ολοσχερώς, και αυτό οπωσδήποτε το γνωρίζουν οι «οικολογικά ευσυνείδητοι» διοργανωτές. Όπως επίσης γνωρίζουν -και αποδέχονται- και τον κίνδυνο πυρκαγιάς σε ένα καταπράσινο νησί με πευκόδασος.

… στις επιδοτήσεις και την άμισθη εργασία…
Πίσω από τη διοργάνωση του φεστιβάλ βρίσκεται η ΜΚΟ OSCS – Οργανισμός Κοινωνική Διέγερσης. Όχι τυχαία, τα τελευταία χρόνια οι διάφορες ΜΚΟ ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια: ως μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί είναι σε θέση να έχουν ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς, να λαμβάνουν κονδύλια από ευρωπαϊκά και εγχώρια προγράμματα επιδοτήσεων, να επικαλούνται τους κοινωφελείς σκοπούς τους για τη λήψη αδειών εύκολα και γρήγορα, μα πάνω από όλα να εκμεταλλεύονται την εθελοντική εργασία ευαισθητοποιημένων ανθρώπων χάρη ενός «καλού σκοπού». Η συγκεκριμένη ΜΚΟ δεν αποτελεί εξαίρεση στη συνθήκη των απλόχερων επιδοτήσεων: το 2015 έλαβε επιδότηση ύψους 20.980,02 € από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα LEADER, με απόφαση της αναπτυξιακής εταιρίας της τοπικής αυτοδιοίκησης Κέρκυρας ΑΝΙΟΝ [διαύγεια ΑΔΑ: ΨΘΜ4465ΦΘΗ], καθώς και έγκριση προϋπολογισμού 19.074,32 €, σε εταιρικό σχήμα από κοινού με επιχειρήσεις του νησιού, με έγκριση του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων [ΑΔΑ: 65Α7ΨΔΟΚΚ-5ΝΝ]. Επιπλέον, όχι μόνο πέτυχε την έγκριση ενός τόσο μεγάλου φεστιβάλ από τη δημοτική πλειοψηφία, αλλά και εξασφάλισε χρηματοδότηση ύψους 1000 € από το δήμο Κέρκυρας [ΑΔΑ: Ω9ΖΥΟΚΙΖ-ΜΡΟ]. Παράλληλα, η ‘Βίδα Λάσκα’ μας καλεί να παρέχουμε την «εθελοντική μας προσφορά»3 για την διεξαγωγή του φεστιβάλ• «προσφορά» που, ενώ πρόκειται για κανονική εργασία, ανταμείβεται γενναιόδωρα με ελεύθερη είσοδο στις δραστηριότητες του φεστιβάλ και… ένα πιάτο φαί την ημέρα. Έτσι, η λειτουργία της διοργάνωσης βασίζεται στην εκμετάλλευση εθελοντών που δεν πρόκειται να πληρωθούν για την εργασία τους, ενώ ταυτόχρονα τα έξοδα του φεστιβάλ μειώνονται και από τις διάφορες δημοτικές χορηγίες.

… θα την περάσουμε φίνα…
Η διοργάνωση θα έχει τεράστια έσοδα από παντού: από το τσουχτερό εισιτήριο (35-40€ για το τριήμερο), από την πώληση τροφίμων, ποτών και κάθε είδους προϊόντων, από χορηγούς, από τις μεταφορές των επιβατών με το καΐκι του φεστιβάλ, με τα οποία θα πληρωθούν και οι πιο διάσημοι διασκεδαστές από άλλα μέρη της χώρας. Το χρήμα ρέει άφθονο σε ένα φεστιβάλ με στόχο τη διάδοση του πολιτισμού και των τεχνών. Και όντως, περί τέτοιας διάδοσης πρόκειται, με τη διαφορά ότι ο «πολιτισμός» δεν είναι άλλος από αυτόν του κέρδους, ενώ οι «τέχνες» δεν ξεπερνούν τις δύο: την τέχνη της προσφοράς και την τέχνη της ζήτησης. Η βιομηχανία του θεάματος μπορεί κάλλιστα να βρει το δρόμο της και στα πολιτιστικά φεστιβάλ με οικολογικές ανησυχίες και κοινωνικό μήνυμα. Σε αυτό το παζάρι προώθησης και πώλησης εμπορευμάτων, όλα έχουν την τιμή τους• από το τσουχτερό εισιτήριο εισόδου -σε έναν κατά τα άλλα δημόσιο και ελεύθερο χώρο- μέχρι τις συμφωνίες με το κρατικό και ιδιωτικό κεφάλαιο. Οι καλλιτέχνες θα έχουν την ευκαιρία να πουλήσουν στο αγοραστικό κοινό το προϊόν ‘κουλτούρα και τέχνη’, ενώ οι επισκέπτες-καταναλωτές έχουν την ευκαιρία να το αγοράσουν.

… έχοντας ήσυχη και τη συνείδησή μας ότι όλα έγιναν για καλό σκοπό…
Επειδή, όμως, μέχρι στιγμής όλο αυτό δεν διαφέρει καθόλου από οποιοδήποτε άλλο εμπορικό φεστιβάλ που συμβαίνει μέσα στο κυρίαρχο πλαίσιο της βιομηχανίας του θεάματος, είναι απαραίτητο η διοργάνωση να επιστρατεύσει ένα κοινωνικό μήνυμα που θα την καθιστά ικανή να φαντασιώνεται την αποστασιοποίησή της από αυτή τη βιομηχανία. Για την πρώτη ‘Βίδα Λάσκα’ αυτό είναι «το ζήτημα των φυλακών και των συνθηκών κράτησης εν γένει.» Μάλιστα, οι κατασκηνωτές καλούνται να… ξεσκονίσουν παλιά βιβλία και να τα φέρουν μαζί τους ώστε να δωριστούν στις φυλακές. Στη διασκέδασή μας, λοιπόν, αντιστοιχούν 40 ευρώ και στους φυλακισμένους αντιστοιχούν τα σκονισμένα βιβλία μας. Σε μια κοινωνία που διαρκώς διαχωρίζει τη μορφή από το περιεχόμενο, ο ευτελισμός εννοιών είναι δομικό της χαρακτηριστικό. Όμως αλληλεγγύη δεν είναι να προσμένεις τα ξεροκόμματα των από πάνω αλλά να δημιουργείς αμφίδρομες σχέσεις που ανοίγουν πεδία αντίστασης και αγώνα. Το τριήμερο ξεφάντωμα στο νησί (όπου κάποτε κρατούνταν πολιτικοί κρατούμενοι του εμφυλίου) δεν μπορεί να έχει οποιαδήποτε σχέση με την ανάδειξη της συνθήκη του εγκλεισμού.

Η ανθρωπιστική-εναλλακτική προσέγγιση σε κοινωνικά ζητήματα δεν κάνει τίποτα άλλο από μια παροδική ελάφρυνση της έντασής τους, δίχως ποτέ να βάλει στο στόχαστρο τα αίτιά τους, και συνήθως δεν κάνει ούτε και αυτό. Ο εναλλακτισμός πατά αδίστακτα πάνω σε σημαντικά ζητήματα όπως ανθρώπινα δικαιώματα, στήριξη στους μετανάστες και τους φυλακισμένους, προστασία περιβάλλοντος… ευτελίζει έννοιες, τις απομακρύνει από οποιαδήποτε μορφή αγώνα, τις μετατρέπει σε lifestyle και μόδα, σε τρόπο διασκέδασης, εμφάνισης, συμπεριφοράς και κατανάλωσης, πλήρως ακίνδυνες για το κυρίαρχο οικονομικό και πολιτικό σύστημα και πλήρως ελεγχόμενες από αυτό. Αποτελεί μία ακόμα έκφανση του marketing με συγκεκριμένο πολιτιστικό περιεχόμενο, με συγκεκριμένο αξιακό άλλοθι, με συγκεκριμένο αγοραστικό κοινό και πάντα ανακαλύπτει συγκεκριμένους τρόπους να αποκομίσει κέρδος από τα προϊόντα που πουλάει.

… θα ανοίξουμε και το δρόμο στη μελλοντική εμπορική εκμετάλλευση του νησιού…
Το Βίδο αποτελεί δημόσια γη, ένα νησί που είναι ελεύθερα προσβάσιμο από τον καθένα. Στο τριήμερο φεστιβάλ, όμως, ο επισκέπτης θα πληρώνει αντίτιμο για την πρόσβαση σε αυτό. Κανένας δεν έχει δικαίωμα να κοστολογεί την πρόσβαση σε δημόσιο χώρο, όσο ‘ιδανικός για φεστιβάλ’ κι αν είναι, όποιον ‘ευγενή σκοπό’ και αν επικαλείται. Αν αυτό επιτραπεί σε μία ΜΚΟ προϋπολογισμού δεκάδων χιλιάδων ευρώ που μετά βεβαιότητας θα αποκτήσει έσοδα παρόμοιου μεγέθους, τότε μπορεί εύκολα να επιτραπεί και σε άλλους ιδιωτικούς φορείς, κερδοσκοπικούς ή μη. Η οικονομική εκμετάλλευση της δημόσιας περιουσίας δεν είναι κάτι καινούριο, παραμένει όμως κάτι επικίνδυνο. Πόσο μάλλον σήμερα που η εισβολή των εμπορευμάτων σε κάθε πτυχή της ζωής, και η αναπαραγωγή του κεφαλαίου σε ολοένα και πιο διευρυμένο έδαφος, είναι πιο εμφανής στόχος της κυριαρχίας από ποτέ. Ο δρόμος ανοίγει για το ως τώρα «αναξιοποίητο» Βίδο. Τι ακριβώς εμποδίζει άραγε κάποιον άλλο ιδιώτη, μία τοπική ή πολυεθνική εταιρεία να πραγματοποιήσει κάτι παρόμοιο μελλοντικά; Ή να πραγματοποιήσουν κάτι αντίστοιχο στον Ίσσο, εκτός προστατευόμενης ζώνης βεβαίως και πάντα με «οικολογική ευσυνειδησία», με σκοπό την ‘υπεράσπιση της δημόσιας περιουσίας’; Η μοναδική διαφορά είναι ότι σε αυτό το έγκλημα καλούνται να γίνουν συνένοχοι άνθρωποι με οικολογικές και κοινωνικές ανησυχίες. Ακριβώς οι ίδιοι άνθρωποι που υπό άλλες προϋποθέσεις θα αντιμάχονταν την επικείμενη εκμετάλλευση του δημόσιου χώρου, καλούνται τώρα να γίνουν συναυτουργοί σε αυτή, επειδή θα «συναντηθούν οι Τέχνες» με τη βούλα του δήμου και θολό φόντο ένα «καλό κοινωνικό σκοπό».

… ενώ τις ευθύνες των επιλογών μας, για άλλη μια φορά θα τις αποποιηθούμε.
Οι αντιφάσεις που έχουμε όλοι, υπάρχουν για να τις υπερβαίνουμε, όχι να τις μετατρέπουμε σε κανόνα. Η καταστροφή του περιβάλλοντος στο όνομα της οικολογίας δεν γίνεται να προσπερνάται ως μη γενόμενη και να μην κατακρίνεται. Η προετοιμασία του εδάφους για την αυριανή οικονομική εκμετάλλευση ενός μέρους σαν το Βίδο, μάλιστα στο όνομα της ‘σύνδεσης πολιτισμού και φύσης’, δεν πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους. Τέχνες και πολιτισμός που χρειάζονται από τη μία καλοπληρωμένους «καλλιτέχνες» και από την άλλη άμισθους «νεροκουβαλητές» διαιωνίζουν την κυρίαρχη πρόσληψη της τέχνης ως μια απαραιτήτως κατακερματισμένη δραστηριότητα που πατά πάνω στην ανθρώπινη δημιουργικότητα και ανάγκη για έκφραση. Κοινωνική δράση που έχει πίσω της κρατική υποστήριξη και επιχειρηματικά συμφέροντα είναι επικίνδυνη δράση. Είναι δράση που εκμεταλλεύεται συνειδήσεις, εξαργυρώνει την απάθεια και την απραξία, διαστρεβλώνει έννοιες, συγκαλύπτει αίτια και προεκτείνει την ένταση των κοινωνικών προβλημάτων. Είναι γνωστό ότι υπάρχει πρόθεση των διοργανωτών το φεστιβάλ να επαναληφθεί και του χρόνου. Μέχρι τότε η παρακαταθήκη του θα είναι οι ‘αξέχαστες εμπειρίες’ κατά τη διάρκεια του τριημέρου, οι επιπτώσεις στην πανίδα και το φυσικό περιβάλλον, τα ‘αχρείαστα βιβλία’ που θα φτάσουν στα χέρια ανθρώπων στοιβαγμένων σε ασφυκτικά κελιά που ζουν κάτω από ανείπωτα απαράδεκτες συνθήκες. Και όλα αυτά, απλά για να διασκεδάσουμε. Κάθε ένας που σκοπεύει να στηρίξει το συγκεκριμένο φεστιβάλ, είτε με την απλή φυσική παρουσία του, είτε με την οποιαδήποτε είδους ενεργή «προσφορά» του, οφείλει να αναλογιστεί κατά πόσο τελικά όλο αυτό τον εκφράζει. Όπως επίσης και να δώσει απάντηση στο αν η συγκεκριμένη φιέστα αποτελεί πράγματι «γιορτή του καλοκαιριού»4 ή πλήρη αλλοίωση αξιών που ισχυρίζεται ότι υπερασπίζεται.

—— —

1,2,3,4: vidalaska.com