Για τον αγώνα ενάντια στον ΧΥΤΑ Λευκίμμης,
και τις προοπτικές αναβίωσής του στο σήμερα
Το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων στο νησί της Κέρκυρας είναι πολύ παλιό και απασχολεί την τοπική κοινωνία τουλάχιστον τα τελευταία 50 χρόνια. Εξίσου διαχρονική και αποδεδειγμένη είναι και η ανικανότητα του κράτους να το επιλύσει, τόσο σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης όσο και κεντρικής εξουσίας. Από τη δεκαετία του 60 που ξεκίνησε να λειτουργεί η χωματερή στο Τεμπλόνι, η κρατική πολιτική στο θέμα της διάθεσης στερεών αποβλήτων περιορίστηκε σε μια μετονομασία της εν λόγω χωματερής σε ΧΥΤΑ και σε μία συνεχή συσσώρευση των δεκάδων χιλιάδων τόνων απορριμμάτων στο ίδιο μέρος, με την αδιάκοπη διάνοιξη νέων κυττάρων ταφής. Πίσω από τη δυσνόητη τεχνοκρατική ορολογία που χρησιμοποιούν οι κρατικοί φορείς, κρύβεται μια πολύ απλή στη σύλληψή της ιδέα, που είναι και η ουσία της ακολουθούμενης πολιτικής: το κράτος απλώς ανοίγει λάκκους στη γη και θάβει εκεί τα σκουπίδια του καπιταλιστικού πολιτισμού.
Μία πρόσφατη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου της Κέρκυρας έρχεται να συνεχίσει την αδιέξοδη αυτή πολιτική. Σε μία μαραθώνια συνεδρίαση στις 8/7/2015 διαπιστώθηκε ότι η χωματερή του Τεμπλονίου είναι πλέον κορεσμένη, το υπέδαφος μολυσμένο και κατεστραμμένο δίχως προοπτική επανάκαμψης για πολλές γενιές και αποφασίστηκε (με δημοκρατικές διαδικασίες και πλειοψηφία 25-23) ότι θα πρέπει να βρεθεί άλλο μέρος στην Κέρκυρα για να καταστραφεί. Έτσι αποφασίστηκε να γίνει χρήση του ήδη κατασκευασμένου ΧΥΤΑ Λευκίμμης.
Η τοπική εξουσία γνωρίζει ήδη ότι αυτή είναι μια δύσκολη στην εφαρμογή της απόφαση. Και αυτό διότι είναι ακόμη νωπές οι μνήμες από τα όσα διαδραματίστηκαν το 2008 στη Λευκίμμη. Για περίπου έναν χρόνο, οι Λευκιμμιώτες αλλά και μεγάλο μέρος της νότιας Κέρκυρας έδωσαν έναν ανυποχώρητο, αλλά και νικηφόρο σε μεγάλο βαθμό αγώνα για τη σωτηρία του τόπου τους, που έγινε διάσημος ξεπερνώντας κατά πολύ τα γεωγραφικά όρια της Νότιας Κέρκυρας. Για πρώτη φορά στο πρόσφατο παρελθόν, μία τοπική κοινωνία αποφάσισε να κλιμακώσει την αντιπαράθεση με το κράτος σε τέτοιο βαθμό, και μάλιστα σε επίπεδο δρόμου: οι Λευκιμμιώτες κατέλαβαν τον υπό κατασκευή ΧΥΤΑ, έστησαν οδοφράγματα, συγκρούστηκαν με την αστυνομία, απέκλεισαν δημαρχεία, εμπόδισαν συνεργεία κατασκευής ακόμη και πλοίο που κατέφθασε στο λιμάνι με υλικά του εργολάβου. Προχώρησαν σε έναν διαρκή πόλεμο φθοράς που κράτησε μήνες και πήρε χαρακτηριστικά διαρκούς αντίστασης σε εχθρική δύναμη, με κατεστραμμένα περιπολικά, επιθέσεις στο αστυνομικό τμήμα, νυχτερινές δράσεις, με την αστυνομία να δρα με λογική αντιποίνων, με εισβολές και χρήση χημικών μέσα στο χωριό, με δεκάδες τραυματισμούς και συλλήψεις αγωνιστών.
Το κράτος χρειάστηκε να κινητοποιήσει δυνάμεις καταστολής πρωτοφανείς για τα δεδομένα της Κέρκυρας, με συνέπεια μεταξύ άλλων να υπάρξει και νεκρή γυναίκα στις συγκρούσεις, για να πετύχει τελικά την κατασκευή του ΧΥΤΑ Λευκίμμης, όχι όμως και τη λειτουργία του. Μόλις το έργο ολοκληρώθηκε και αποτράπηκε η απώλεια της χρηματοδότησής του, η τοπική εξουσία δεν θέλησε να ξανανοίξει αυτό το επώδυνο κεφάλαιο της τοπικής ιστορίας.
Ο αγώνας των Λευκιμμιωτών κατέδειξε τον πραγματικό ρόλο των θεσμών της αστικής δημοκρατίας, που όπως μας διδάσκει το σημερινό παράδειγμα των Σκουριών Χαλκιδικής, είναι πάντα ίδιος και απαράλλαχτος σε αυτές τις περιπτώσεις: το κίνημα συκοφαντήθηκε ξεδιάντροπα από τα ΜΜΕ, ξεπουλήθηκε από τους τοπικούς άρχοντες, η αστυνομία λειτουργούσε απροκάλυπτα ως εταιρεία security του εργολάβου, ενώ η δικαστική εξουσία καταπάτησε κάθε πρόσχημα αστικής νομιμότητας, κάνοντας τα στραβά μάτια σε εκατοντάδες παρατυπίες του έργου και έδωσε το ελεύθερο στον εργολάβο να καταπατά χωράφια ανοίγοντας δρόμους όπου χρειαζόταν, να καταστρέφει καλλιέργειες για να περνά τα οχήματά του, και να λειτουργεί σαν γαιοκτήμονας όλης της περιοχής. Όλοι ανεξαιρέτως οι επίσημοι φορείς και θεσμοί λειτούργησαν άψογα σαν ενιαίο σώμα, με μοναδικό σκοπό την ολοκλήρωση της κατασκευής του ΧΥΤΑ με κάθε κόστος.
Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, η τοπική κοινωνία δεν είχε πολλές εναλλακτικές. Οι Λευκιμμιώτες αντιλήφθηκαν, ευτυχώς γι’ αυτούς έγκαιρα, ότι κανένας σωτήρας δεν θα πάρει το μέρος τους και ότι δεν έχουν τίποτε να περιμένουν από κανέναν. Για πρώτη φορά ένας περιβαλλοντικός αγώνας έδρασε τόσο αυθόρμητα, αλλά και οριζόντια, αυτοοργανωμένα και αδιαμεσολάβητα, με μαζικότατες λαϊκές συνελεύσεις στις πλατείες των χωριών, χωρίς καθοδήγηση από θεσμικές οντότητες και με τα κόμματα να παρακολουθούν τις εξελίξεις δίχως να διαδραματίζουν κάποιον ουσιαστικό ρόλο.
Ο αγώνας των Λευκιμμιωτών για τη σωτηρία του χωριού τους αλλά και όλης της Νότιας Κέρκυρας, έδειξε ποιον δρόμο πρέπει να ακολουθούν τα τοπικά κινήματα που θέλουν να είναι νικηφόρα. Είναι ο ίδιος δρόμος που ακολούθησαν δύο χρόνια αργότερα οι κάτοικοι της Κερατέας με εξίσου μεγάλη επιτυχία, αποτρέποντας και αυτοί την κατασκευή χωματερής στον τόπο τους και γελοιοποιώντας τις πάνοπλες δυνάμεις καταστολής. Έδειξε ότι οι τοπικοί περιβαλλοντικοί αγώνες είναι δύσκολη υπόθεση για το γόητρο ενός κράτους που θέλει να εμφανίζεται αδίστακτο και ανίκητο. Έδειξε ότι όταν οι άνθρωποι αγωνίζονται για τη γη και το νερό τους, μπορούν να γίνουν πολύ επικίνδυνοι. Τέλος, έδειξε ότι ο μόνος τρόπος να νικηθεί ένας αδιαμεσολάβητος αγώνας είναι να γίνει διαμεσολαβημένος και οι άνθρωποι που αγωνίζονται οι ίδιοι για τον εαυτό τους, να αναθέσουν σε άλλους τον αγώνα τους.
Η πρόσφατη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου έρχεται να διαλύσει τις αυταπάτες περί αριστερής διαχείρισης του υπάρχοντος, καθώς και την υποτιθέμενη διαφορά ανάμεσα σε τοπική και κεντρική εξουσία. Μία δημοτική αρχή που αυτοαποκαλείται αριστερή, (ότι κι αν σημαίνει αυτός ο όρος στις μέρες μας), ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις πολιτικές που ακολούθησαν οι ντόπιοι προκάτοχοί της αλλά και με την επίσημη κρατική πολιτική στο θέμα των απορριμμάτων. Και αυτό διότι, όποιο προσωπείο και αν φορέσει, η τοπική αυτοδιοίκηση είναι κρατική εξουσία, είναι σάρκα από τη σάρκα του κράτους, και το κράτος έχει συνέχεια.
Ο καπιταλισμός βασίζει την ίδια του την ύπαρξη στην όσο το δυνατόν μεγαλύτερη παραγωγή προϊόντων – σκουπιδιών που μετά την κατανάλωση μετατρέπονται σε κανονικά σκουπίδια. Δεν είμαστε καθόλου διατεθειμένοι να υποδείξουμε εμείς τον τρόπο διαχείρισης των σκουπιδιών του καπιταλισμού και βασικά θεωρούμε τον ίδιο τον καπιταλισμό σκουπίδι ως οικονομικό σύστημα. Τεχνικές λύσεις υπάρχουν πολλές εντός του παρόντος συστήματος, αλλά είναι προφανές ότι στη μνημονιακή Ελλάδα αυτές δεν αποτελούν προτεραιότητα για την κρατική εξουσία, γιατί δεν είναι κερδοφόρες. Ή, αν είναι κερδοφόρες θα ανατεθούν με όρους δυσμενείς για τις τοπικές κοινωνίες σε κάποιον ιδιώτη, με γνώμονα το περιθώριο κέρδους του και όχι τη μεγαλύτερη δυνατή προστασία του περιβάλλοντος. Αυτό που έχουμε ως αδιαπραγμάτευτη αρχή μας, είναι ότι το φυσικό περιβάλλον είναι πιο πάνω από οποιονδήποτε περιφερειακό σχεδιασμό διαχείρισης απορριμμάτων. Και ότι ο αγώνας για τη γη και την ελευθερία δεν χωράει σε οικονομίστικες λογικές.
Τα επιχειρήματα ενάντια στην απόφαση του δημοτικού συμβουλίου να λειτουργήσει τον ΧΥΤΑ Λευκίμμης είναι ίδια και σήμερα όπως και τότε: Οι τοπικοί άρχοντες γνωρίζουν ότι η περιοχή έχει υπόγεια νερά και ότι η μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα θα έχει επιπτώσεις σε ολόκληρη τη νότια Κέρκυρα. Γνωρίζουν ότι εκεί βρίσκεται η πιο γόνιμη γη του νησιού, με πολλές μικροκαλλιέργειες και πηγάδια. Γνωρίζουν ότι η Λευκίμμη, δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του νησιού, απέχει λίγες εκατοντάδες μέτρα από το σημείο που θα στοιβάζονται τα απορρίμματα. Γνωρίζουν η μελέτη κατασκευής του έργου έχει χίλιες παρατυπίες, μεταξύ των οποίων και ότι εμφανίζει τη Λευκίμμη να είναι τόσο μακριά που θα έπρεπε να βρίσκεται μέσα στη θάλασσα. Γνωρίζουν ότι είναι από κάθε οπτική απαράδεκτο να αναζητούν νέο, αμόλυντο τόπο να καταστρέψουν, αφού ήδη κατέστρεψαν έναν προηγούμενο. Τέλος γνωρίζουν ότι η απόφασή τους αυτή θα προκαλέσει αντιδράσεις και θυμούνται ποιες ήταν αυτές το 2008. Σε περίπτωση που όλα αυτά τα έχουν ξεχάσει, το μόνο που μένει είναι να οργανωθούμε ως κίνημα και να τους τα ξαναθυμίσουμε.